Po tym wstępie, chciałbym zaprosić do odwiedzenia naszych cmentarzy. Będzie to wędrówka która pokaże obiekty cmentarne o wartościach historycznych, zabytkowych, często omijanych, zapomnianych i zaniedbanych.

Brak jest jakichkolwiek materiałów źródłowych dotyczących powstania kościoła i cmentarza wokół niego. Pierwszy cmentarz założono prawdopodobnie wokół drewnianego kościoła, który powstał w XIII w. Kościół murowany, wzniesiony w XVI w. przetrwał wraz z cmentarzem do początków XX w. W momencie rozpoczęcia budowy nowego, neoromańskiego kościoła, zlikwidowano cmentarz. Zmarłych grzebano odtąd na cmentarzu przy ul. Nowopogońskiej. Cmentarz ten powstał prawdopodobnie w II połowie XVIII w. Brak dokumentów źródłowych nie pozwala na prześledzenie zarówno rozwoju przestrzennego cmentarza jak również określenie daty jego powstania. Najstarsze bowiem zachowane na cmentarzu obiekty pochodzą z II połowy XIX w. , a zachowane księgi parafialne zmarłych prowadzone są od stycznia 1826 r.

Cmentarz otoczony murem ma kształt trapezu i zajmuje powierzchnię 3,24 ha. Brama główna usytuowana jest od strony ul. Nowopogońskiej. Dodatkowe wejście na cmentarz zlokalizowane jest od strony zachodniej przy budynku gospodarczym cmentarza. Dodatkowo w ostatni m czasie wykonano bramę od strony wschodniej cmentarza. Od centralnie zlokalizowanej bramy głównej w kierunku północnym poprowadzona jest betonowa aleja główna przechodząca następnie w betonowe schody. Zamknięcie alei stanowi drewniany krzyż z figurą Chrystusa. Równolegle do alei głównej przebiegają dwie aleje boczne. Aleje te przecięte są trzema alejami poprzecznymi. Brak jest regularnego, planowanego układu pomników nagrobnych.

Na cmentarzu  występują obiekty o zróżnicowanej formie architektonicznej : grobowce, płyty nagrobne, nagrobki wolno stojące, krzyże nagrobne. Najstarsze obiekty cmentarza znajdują się w  kwaterach położonych w północnej części cmentarza. Wśród tych obiektów przeważa typ nagrobka wolno- stojącego z figuralnym przedstawieniem postaci Chrystusa i Matki Boskiej, pochodzące z końca XIX w. oraz z lat 20-tych i 30-tych XX w. W grupie tej występują również obiekty w kształcie pionowych płyt o zróżnicowanych wielkościach płaszczyzn, zwieńczeniach i zdobieniach oraz w formie stylizowanych krzyży. Kilka z nich reprezentuje styl eklektyczny i secesyjny. Do najciekawszych obiektów spośród grobowców można zaliczyć monumentalny grobowiec kolumnowy o formie architektonicznej z 1931 oraz grobowiec rodziny Dziaczków z 1907 z monumentalnym Figuralnym przedstawieniem postaci Chrystusa. Najstarsze zachowane obiekty to :Grób rodziny Janotów z 1877 r. oraz grób rodziny Piechowiczów z 1888 r. Zachowane najstarsze obiekty o cechach zabytkowych znajdują się najczęściej w złym stanie technicznym i estetycznym. Spowodowane to jest najczęściej brakiem środków finansowych spadkobierców lub brak spadkobierców obiektów cmentarnych . Inskrypcje na obiektach występują wyłącznie w języku polskim. Na cmentarzu znajdują się również obiekty o znaczeniu historycznym oraz miejsca pochówku osób zasłużonych .

Cmentarz położony jest na uboczu miasta , w niewielkim zagłębieniu terenu , otoczony polami , ogródkami działkowymi oraz niewielką ilością zabudowań. Założono go w 1936 r. Jego powstanie łączy się z erygowaniem 24 stycznia 1937 roku parafii Piaski przez biskupa częstochowskiego Teodora Kubina wydzielając ją tym samym z parafii Czeladź . Formalne utworzenie parafii poprzedziło założenie cmentarza parafialnego na Piaskach przy ul. Szybikowej . Cmentarz powstał na terenie należącym do Towarzystwa Francusko – Belgijskiego .

Cmentarz założono na planie prostokąta o ściętym trójkątnie boku od strony południowej  zajmuje powierzchnię 1,84 ha . O d strony ul. Szybikowej prowadzą na teren cmentarza dwie bramy od których biegną wysadzane drzewami aleje wzdłuż cmentarza .   Aleje te połączone są alejami poprzecznymi. Na skrzyżowaniu alei głównych  i poprzecznych zlokalizowane dwa stalowe krzyże cmentarne . Część zachodnia po powiększeniu cmentarza jest w obecnej chwili niezagospodarowana . Ogrodzenie terenu cmentarza stanowią płyty betonowe w górnej części ażurowe. 

Nagrobki na cmentarzu są stosunkowo późne . Powstały one po założeniu cmentarza w 1936 roku . Wyjątek stanowi jedyny zachowany nagrobek pochodzący z 1930 roku przedstawiający pełnoplastyczną figurę anioła . Charakterystyczne dla tej nekropolii są grobowce z dostępem do komory grobowej przysłonięte poziomą prostokątną płytą nagrobną na której ustawiony jest nagrobek .

Najciekawsze nagrobki to :
Eulalii Siemieniec z 1968 roku z wcześniejszą figurą anioła z 1930 roku ;
Czesława Kamieńskiego z 1943 roku z rzeźbą kobiety :
Mieczysława Miodka z 1938 roku z krzyżem na postumencie z dekoracją w formie festonów ;
Franciszka Górskiego z 1937 roku  z  krzyżem umieszczonym na postumencie z dekoracją w formie płaskorzeźby kwiatowej .

Miejski Konserwator Zabytków
Ryszard Dobiega